բախեմ
Old Armenian
Alternative forms
- բաղխեմ (bałxem)
Etymology
Of onomatopoeic origin. Compare Russian бабах (babax), бац (bac), English bang. The late spelling բաղխեմ (bałxem) is an emphatic formation.
Verb
բախեմ • (baxem) (aorist indicative բախեցի)
- (transitive) to strike, to beat; to knock (at a door); to scourge
- բախել ի քարի զոտս ― baxel i kʿari zots ― to strike one's foot in a stone
- բախել հողմոց զտուն ― baxel hołmocʿ ztun ― raging of the wind against the houses
- բախել զդուռն, ի դրան ― baxel zduṙn, i dran ― to knock at the door
- բախել զկուրծս ― baxel zkurcs ― to beat one's breast
- բախել զքնար ― baxel zkʿnar ― to play a cithern, harp, lyre
- բախել ճառագայթից զաչս ― baxel čaṙagaytʿicʿ začʿs ― to dazzle the eyes
- բախեալ արտասուօք ― baxeal artasuōkʿ ― burst into tears
Conjugation
active
| infinitive | բախել (baxel) | participle | բախեցեալ, բախեալ (baxecʿeal, baxeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | բախեցուցանեմ (baxecʿucʿanem) | aorist stem | բախեց- (baxecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախեմ (baxem) | բախես (baxes) | բախէ (baxē) | բախեմք (baxemkʿ) | բախէք (baxēkʿ) | բախեն (baxen) | |
| imperfect | բախէի, բախեի* (baxēi, baxei*) | բախէիր, բախեիր* (baxēir, baxeir*) | բախէր (baxēr) | բախէաք, բախեաք* (baxēakʿ, baxeakʿ*) | բախէիք, բախեիք* (baxēikʿ, baxeikʿ*) | բախէին, բախեին* (baxēin, baxein*) | |
| aorist | բախեցի (baxecʿi) | բախեցեր (baxecʿer) | բախեաց (baxeacʿ) | բախեցաք (baxecʿakʿ) | բախեցէք, բախեցիք (baxecʿēkʿ, baxecʿikʿ) | բախեցին (baxecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիցեմ (baxicʿem) | բախիցես (baxicʿes) | բախիցէ (baxicʿē) | բախիցեմք (baxicʿemkʿ) | բախիցէք (baxicʿēkʿ) | բախիցեն (baxicʿen) | |
| aorist | բախեցից (baxecʿicʿ) | բախեսցես (baxescʿes) | բախեսցէ (baxescʿē) | բախեսցուք (baxescʿukʿ) | բախեսջիք (baxesǰikʿ) | բախեսցեն (baxescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բախեա՛ (baxeá) | — | — | բախեցէ՛ք (baxecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | բախեսջի՛ր (baxesǰír) | — | — | բախեսջի՛ք (baxesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բախեր (mí baxer) | — | — | մի՛ բախէք (mí baxēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | բախել, բախիլ* (baxel, baxil*) | participle | բախեցեալ, բախեալ (baxecʿeal, baxeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | բախեցուցանեմ (baxecʿucʿanem) | aorist stem | բախեց- (baxecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիմ (baxim) | բախիս (baxis) | բախի (baxi) | բախիմք (baximkʿ) | բախիք (baxikʿ) | բախին (baxin) | |
| imperfect | բախէի (baxēi) | բախէիր (baxēir) | բախէր, բախիւր (baxēr, baxiwr) | բախէաք (baxēakʿ) | բախէիք (baxēikʿ) | բախէին (baxēin) | |
| aorist | բախեցայ (baxecʿay) | բախեցար (baxecʿar) | բախեցաւ (baxecʿaw) | բախեցաք (baxecʿakʿ) | բախեցայք (baxecʿaykʿ) | բախեցան (baxecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիցիմ (baxicʿim) | բախիցիս (baxicʿis) | բախիցի (baxicʿi) | բախիցիմք (baxicʿimkʿ) | բախիցիք (baxicʿikʿ) | բախիցին (baxicʿin) | |
| aorist | բախեցայց (baxecʿaycʿ) | բախեսցիս (baxescʿis) | բախեսցի (baxescʿi) | բախեսցուք (baxescʿukʿ) | բախեսջիք (baxesǰikʿ) | բախեսցին (baxescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բախեա՛ց (baxeácʿ) | — | — | բախեցարո՛ւք (baxecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | բախեսջի՛ր (baxesǰír) | — | — | բախեսջի՛ք (baxesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բախիր (mí baxir) | — | — | մի՛ բախիք (mí baxikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- աղեբախք (ałebaxkʿ)
- աղէբախք (ałēbaxkʿ)
- անբախ (anbax)
- անձրեւաբախ (anjrewabax)
- բաբախեմ (babaxem)
- բաբախիմ (babaxim)
- բաբախիւն (babaxiwn)
- բաբախումն (babaxumn)
- բախ (bax)
- բախած (baxac)
- բախբախեմ (baxbaxem)
- բախբախումն (baxbaxumn)
- բախեցուցանեմ (baxecʿucʿanem)
- բախիւն (baxiwn)
- բախողարար (baxołarar)
- բախութիւն (baxutʿiwn)
- բախումն (baxumn)
- դիւաբախ (diwabax)
- դիւաբախիմ (diwabaxim)
- դիւաբախութիւն (diwabaxutʿiwn)
- ընդդիմաբախ (ənddimabax)
- ընդդիմաբախութիւն (ənddimabaxutʿiwn)
- խստաբախ (xstabax)
- կրծաբախ (krcabax)
- մաղաբախութիւն (małabaxutʿiwn)
- մտաբախ (mtabax)
- մտաբախութիւն (mtabaxutʿiwn)
- սրտաբախ (srtabax)
- վերաբախիմ (verabaxim)
Descendants
- Armenian: բախել (baxel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “բախեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “բախեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “բախ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 164