աշխարհ

աշխարհ

Armenian

Etymology

Inherited from Old Armenian աշխարհ (ašxarh).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [ɑʃˈχɑɾ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [ɑʃˈχɑɾ]

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

Noun

աշխարհ • (ašxarh)

1. world, universe

   Synonym: (dialectal) դունյա (dunya)

   Աշխարհի ամենամեծ երկիրը Ռուսաստանն է։ ― Ašxarhi amenamec erkirə Ṙusastann ē. ― The largest country in the world is Russia.

2. (archaic) land, country, region, province

   Վասպուրական աշխարհ ― Vaspurakan ašxarh ― the land of Vaspurakan

3. (video games) level, stage

   Մարիոյի երրորդ աշխարհն եմ հասել։ ― Marioyi errord ašxarhn em hasel. ― I'm at level 3 playing Mario.

Usage notes

The final -հ (-h) is not pronounced.

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	աշխարհ (ašxarh)	աշխարհներ (ašxarhner)
dative	աշխարհի (ašxarhi)	աշխարհների (ašxarhneri)
ablative	աշխարհից (ašxarhicʿ)	աշխարհներից (ašxarhnericʿ)
instrumental	աշխարհով (ašxarhov)	աշխարհներով (ašxarhnerov)
locative	աշխարհում (ašxarhum)	աշխարհներում (ašxarhnerum)
	definite forms
nominative	աշխարհը/աշխարհն (ašxarhə/ašxarhn)	աշխարհները/աշխարհներն (ašxarhnerə/ašxarhnern)
dative	աշխարհին (ašxarhin)	աշխարհներին (ašxarhnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	աշխարհս (ašxarhs)	աշխարհներս (ašxarhners)
dative	աշխարհիս (ašxarhis)	աշխարհներիս (ašxarhneris)
ablative	աշխարհիցս (ašxarhicʿs)	աշխարհներիցս (ašxarhnericʿs)
instrumental	աշխարհովս (ašxarhovs)	աշխարհներովս (ašxarhnerovs)
locative	աշխարհումս (ašxarhums)	աշխարհներումս (ašxarhnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	աշխարհդ (ašxarhd)	աշխարհներդ (ašxarhnerd)
dative	աշխարհիդ (ašxarhid)	աշխարհներիդ (ašxarhnerid)
ablative	աշխարհիցդ (ašxarhicʿd)	աշխարհներիցդ (ašxarhnericʿd)
instrumental	աշխարհովդ (ašxarhovd)	աշխարհներովդ (ašxarhnerovd)
locative	աշխարհումդ (ašxarhumd)	աշխարհներումդ (ašxarhnerumd)

Derived terms

• ազատ աշխարհ (azat ašxarh)
• աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
• աշխարհահայացք (ašxarhahayacʿkʿ)
• աշխարհահռչակ (ašxarhahṙčʿak)
• աշխարհամաս (ašxarhamas)
• աշխարհաքաղաքական (ašxarhakʿałakʿakan)
• լեռնաշխարհ (leṙnašxarh)

 

References

• Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, page 28

---

Old Armenian

Alternative forms

• աշխահ (ašxah)

Etymology

With metathesis from Middle Iranian, from Proto-Iranian *xšaθra- (“power, authority, dominance”). Compare Old Persian 𐎧𐏁𐏂𐎶 (x-š-ç-m /xšaça-/, “kingdom, realm”), Persian شهر‎ (šahr), Parthian 𐭇𐭔𐭕𐭓‎ (ḥštr /xšahr/).

Noun

աշխարհ • (ašxarh)

1. land, country, region

   Հայաստան աշխարհ ― Hayastan ašxarh ― Armenia

   • 5th century, Agatʿangełos, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] 127:[1]

     քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս

     kʿaǰutʿiwn hascʿē jez i kʿaǰēn Vahagnē amenayn Hayocʿ ašxarhis

     • Translation by R. W. Thomson

       may there be […] valor from valiant Vahagn to you and all our land of Armenia

2. world, universe

   փոքր աշխարհ ― pʿokʿr ašxarh ― microcosm

   հանդերձեալ աշխարհ ― handerjeal ašxarh ― the other world, future life

   ընդ ամենայն աշխարհ ― ənd amenayn ašxarh ― through all the world

   աշխարհ ամենայն ― ašxarh amenayn ― all the world or people, every body

   ըստ աշխարհ հանել ― əst ašxarh hanel ― to expatriate, to exile

   ելանել, փոխիլ յաշխարհէ ― elanel, pʿoxil yašxarhē ― go in the other world

   գալ յաշխարհ ― gal yašxarh ― to be born, to come into the world

   յաչս աշխարհի ― yačʿs ašxarhi ― in the eyes of the world

   թողուլ զաշխարհ ― tʿołul zašxarh ― to leave the world

Declension

i-a-type

	singular		plural
nominative	աշխարհ (ašxarh)		աշխարհք (ašxarhkʿ)
genitive	աշխարհի (ašxarhi)		աշխարհաց (ašxarhacʿ)
dative	աշխարհի (ašxarhi)		աշխարհաց (ašxarhacʿ)
accusative	աշխարհ (ašxarh)		աշխարհս (ašxarhs)
ablative	աշխարհէ (ašxarhē)		աշխարհաց (ašxarhacʿ)
instrumental	աշխարհաւ (ašxarhaw)		աշխարհաւք= աշխարհօք (ašxarhawkʿ = ašxarhōkʿ)
locative	աշխարհի (ašxarhi)		աշխարհս (ašxarhs)

Derived terms

• ազատաշխարհիկ (azatašxarhik)
• ամենաշխարհիկ (amenašxarhik)
• այլաշխարհեայ (aylašxarheay)
• անաշխարհ (anašxarh)
• անաշխարհիկ (anašxarhik)
• աշխարհաբաժին (ašxarhabažin)
• աշխարհաբանակ (ašxarhabanak)
• աշխարհաբառ (ašxarhabaṙ)
• աշխարհաբար (ašxarhabar)
• աշխարհաբնակ (ašxarhabnak)
• աշխարհագիր (ašxarhagir)
• աշխարհագոյժ (ašxarhagoyž)
• աշխարհագոչ (ašxarhagočʿ)
• աշխարհագովութիւն (ašxarhagovutʿiwn)
• աշխարհագործ (ašxarhagorc)
• աշխարհագործեմ (ašxarhagorcem)
• աշխարհագործութիւն (ašxarhagorcutʿiwn)
• աշխարհագուժեալ (ašxarhagužeal)
• աշխարհագումար (ašxarhagumar)
• աշխարհագունդ (ašxarhagund)
• աշխարհագրեմ (ašxarhagrem)
• աշխարհագրիմ (ašxarhagrim)
• աշխարհագրութիւն (ašxarhagrutʿiwn)
• աշխարհադատ (ašxarhadat)
• աշխարհադէզ (ašxarhadēz)
• աշխարհադիտեմ (ašxarhaditem)
• աշխարհազարդ (ašxarhazard)
• աշխարհազբօս (ašxarhazbōs)
• աշխարհազօր (ašxarhazōr)
• աշխարհաթաղ (ašxarhatʿał)
• աշխարհաժողով (ašxarhažołov)
• աշխարհաժողովութիւն (ašxarhažołovutʿiwn)
• աշխարհաժողովուրդք (ašxarhažołovurdkʿ)
• աշխարհալած (ašxarhalac)
• աշխարհալիր (ašxarhalir)
• աշխարհալից (ašxarhalicʿ)
• աշխարհալոյս (ašxarhaloys)
• աշխարհալուր (ašxarhalur)
• աշխարհախնամ (ašxarhaxnam)
• աշխարհախորհ (ašxarhaxorh)
• աշխարհախումբ (ašxarhaxumb)
• աշխարհածին (ašxarhacin)
• աշխարհածնունդ (ašxarhacnund)
• աշխարհածով (ašxarhacov)
• աշխարհածուհի (ašxarhacuhi)
• աշխարհածուփ (ašxarhacupʿ)
• աշխարհակալ (ašxarhakal)
• աշխարհակալութիւն (ašxarhakalutʿiwn)
• աշխարհական (ašxarhakan)
• աշխարհականացեալ (ašxarhakanacʿeal)
• աշխարհականօրէն (ašxarhakanōrēn)
• աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
• աշխարհակաց (ašxarhakacʿ)
• աշխարհակեաց (ašxarhakeacʿ)
• աշխարհակեր (ašxarhaker)
• աշխարհակերպ (ašxarhakerp)
• աշխարհակեցոյց (ašxarhakecʿoycʿ)
• աշխարհակիր (ašxarhakir)
• աշխարհակշիռ (ašxarhakšiṙ)
• աշխարհակոյտ (ašxarhakoyt)
• աշխարհակործան (ašxarhakorcan)
• աշխարհակորոյս (ašxarhakoroys)
• աշխարհակուլ (ašxarhakul)
• աշխարհակցութիւն (ašxarhakcʿutʿiwn)
• աշխարհահամար (ašxarhahamar)
• աշխարհահայեաց (ašxarhahayeacʿ)
• աշխարհահայր (ašxarhahayr)
• աշխարհահոգ (ašxarhahog)
• աշխարհահոգութիւն (ašxarhahogutʿiwn)
• աշխարհամած (ašxarhamac)
• աշխարհամատն (ašxarhamatn)
• աշխարհամատուռն (ašxarhamatuṙn)
• աշխարհամար (ašxarhamar)
• աշխարհամարդ (ašxarhamard)
• աշխարհամէջ (ašxarhamēǰ)
• աշխարհամոլ (ašxarhamol)
• աշխարհամուտ (ašxarhamut)
• աշխարհային (ašxarhayin)
• աշխարհայորդոր (ašxarhayordor)
• աշխարհայք (ašxarhaykʿ)
• աշխարհանազ (ašxarhanaz)
• աշխարհանորոգ (ašxarhanorog)
• աշխարհաշարժ (ašxarhašarž)
• աշխարհաշէն (ašxarhašēn)
• աշխարհաշինութիւն (ašxarhašinutʿiwn)
• աշխարհաչափութիւն (ašxarhačʿapʿutʿiwn)
• աշխարհապահ (ašxarhapah)
• աշխարհապաղատ (ašxarhapałat)
• աշխարհապատում (ašxarhapatum)
• աշխարհապարունակ (ašxarhaparunak)
• աշխարհապէս (ašxarhapēs)
• աշխարհապողոտայ (ašxarhapołotay)
• աշխարհասէր (ašxarhasēr)
• աշխարհասիրութիւն (ašxarhasirutʿiwn)
• աշխարհաստեղծ (ašxarhastełc)
• աշխարհավար (ašxarhavar)
• աշխարհավարդապետութիւն (ašxarhavardapetutʿiwn)
• աշխարհավարիմ (ašxarhavarim)
• աշխարհավարութիւն (ašxarhavarutʿiwn)
• աշխարհատած (ašxarhatac)
• աշխարհատանջ (ašxarhatanǰ)
• աշխարհատարած (ašxarhatarac)
• աշխարհատեաց (ašxarhateacʿ)
• աշխարհատես (ašxarhates)
• աշխարհատեսիլ (ašxarhatesil)
• աշխարհատեցութիւն (ašxarhatecʿutʿiwn)
• աշխարհատէր (ašxarhatēr)
• աշխարհատիկին (ašxarhatikin)
• աշխարհարար (ašxarharar)
• աշխարհարարողութիւն (ašxarhararołutʿiwn)
• աշխարհարարութիւն (ašxarhararutʿiwn)
• աշխարհարբոյց (ašxarharboycʿ)
• աշխարհարձակ (ašxarharjak)
• աշխարհացոյց (ašxarhacʿoycʿ)
• աշխարհաւեր (ašxarhawer)
• աշխարհափայլ (ašxarhapʿayl)
• աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʿałakʿacʿi)
• աշխարհաքարոզ (ašxarhakʿaroz)
• աշխարհեցի (ašxarhecʿi)
• աշխարհիկ (ašxarhik)
• աշխարհօրէն (ašxarhōrēn)
• արամազդաշխարհ (aramazdašxarh)
• բնաշխարհ (bnašxarh)
• բնաշխարհիկ (bnašxarhik)
• գերաշխարհ (gerašxarh)
• գերաշխարհագոյն (gerašxarhagoyn)
• գերաշխարհական (gerašxarhakan)
• գերաշխարհային (gerašxarhayin)
• գերաշխարհապէս (gerašxarhapēs)
• գերաշխարհիկ (gerašxarhik)
• համաշխարհ (hamašxarh)
• համաշխարհագործ (hamašxarhagorc)
• համաշխարհազօր (hamašxarhazōr)
• համաշխարհալուր (hamašxarhalur)
• համաշխարհական (hamašxarhakan)
• համաշխարհի (hamašxarhi)
• համաշխարհիկ (hamašxarhik)
• միջնաշխարհ (miǰnašxarh)
• նախաշխարհ (naxašxarh)
• չնաշխարհիկ (čʿnašxarhik)
• տարաշխարհ (tarašxarh)
• տարաշխարհական (tarašxarhakan)
• տարաշխարհեայ (tarašxarheay)
• տարաշխարհիկ (tarašxarhik)
• օտարաշխարհացի (ōtarašxarhacʿi)
• օտարաշխարհեայ (ōtarašxarheay)
• օտարաշխարհիկ (ōtarašxarhik)

 

Descendants

• Armenian: աշխարհ (ašxarh)

References

1. Thomson, R. W. (1976) Agathangelos, History of the Armenians‎, Albany, NY: State University of New York Press, pages 138–139

Further reading

• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “աշխարհ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “աշխարհ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “աշխարհ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• Perixanjan, A. G. (1993) Материалы к этимологическому словарю древнеармянского языка. Часть I [Materials for the Etymological Dictionary of the Old Armenian Language. Part 1]‎ (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 16