աճռել
Armenian
Etymology
From Middle Armenian աճռել (ačṙel).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ɑt͡ʃəˈrɛl]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ɑd͡ʒəˈrɛl]
Verb
աճռել • (ačṙel) (dialectal)
- (transitive) to rub
- Synonyms: շփել (špʿel), տրորել (trorel)
- (transitive) to soap
- Synonym: սապոնել (saponel)
Inflection
conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | աճռել (ačṙel) | imperfective converb | աճռում (ačṙum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | աճռվել (ačṙvel) | simultaneous converb | աճռելիս (ačṙelis) | ||||
| causative | — | perfective converb | աճռել (ačṙel) | ||||
| aorist stem | աճռ- (ačṙ-) | future converb I | աճռելու (ačṙelu) | ||||
| resultative participle | աճռած (ačṙac) | future converb II | աճռելիք (ačṙelikʿ) | ||||
| subject participle | աճռող (ačṙoł) | connegative converb | աճռի (ačṙi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | աճռում եմ (ačṙum em) | աճռում ես (ačṙum es) | աճռում է (ačṙum ē) | աճռում ենք (ačṙum enkʿ) | աճռում եք (ačṙum ekʿ) | աճռում են (ačṙum en) | |
| imperfect | աճռում էի (ačṙum ēi) | աճռում էիր (ačṙum ēir) | աճռում էր (ačṙum ēr) | աճռում էինք (ačṙum ēinkʿ) | աճռում էիք (ačṙum ēikʿ) | աճռում էին (ačṙum ēin) | |
| future | աճռելու եմ (ačṙelu em) | աճռելու ես (ačṙelu es) | աճռելու է (ačṙelu ē) | աճռելու ենք (ačṙelu enkʿ) | աճռելու եք (ačṙelu ekʿ) | աճռելու են (ačṙelu en) | |
| future perfect | աճռելու էի (ačṙelu ēi) | աճռելու էիր (ačṙelu ēir) | աճռելու էր (ačṙelu ēr) | աճռելու էինք (ačṙelu ēinkʿ) | աճռելու էիք (ačṙelu ēikʿ) | աճռելու էին (ačṙelu ēin) | |
| present perfect | աճռել եմ (ačṙel em) | աճռել ես (ačṙel es) | աճռել է (ačṙel ē) | աճռել ենք (ačṙel enkʿ) | աճռել եք (ačṙel ekʿ) | աճռել են (ačṙel en) | |
| pluperfect | աճռել էի (ačṙel ēi) | աճռել էիր (ačṙel ēir) | աճռել էր (ačṙel ēr) | աճռել էինք (ačṙel ēinkʿ) | աճռել էիք (ačṙel ēikʿ) | աճռել էին (ačṙel ēin) | |
| aorist | աճռեցի, աճռի* (ačṙecʿi, ačṙi*) | աճռեցիր, աճռիր* (ačṙecʿir, ačṙir*) | աճռեց (ačṙecʿ) | աճռեցինք, աճռինք* (ačṙecʿinkʿ, ačṙinkʿ*) | աճռեցիք, աճռիք* (ačṙecʿikʿ, ačṙikʿ*) | աճռեցին, աճռին* (ačṙecʿin, ačṙin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | աճռեմ (ačṙem) | աճռես (ačṙes) | աճռի (ačṙi) | աճռենք (ačṙenkʿ) | աճռեք (ačṙekʿ) | աճռեն (ačṙen) | |
| future perfect | աճռեի (ačṙei) | աճռեիր (ačṙeir) | աճռեր (ačṙer) | աճռեինք (ačṙeinkʿ) | աճռեիք (ačṙeikʿ) | աճռեին (ačṙein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կաճռեմ (kačṙem) | կաճռես (kačṙes) | կաճռի (kačṙi) | կաճռենք (kačṙenkʿ) | կաճռեք (kačṙekʿ) | կաճռեն (kačṙen) | |
| future perfect | կաճռեի (kačṙei) | կաճռեիր (kačṙeir) | կաճռեր (kačṙer) | կաճռեինք (kačṙeinkʿ) | կաճռեիք (kačṙeikʿ) | կաճռեին (kačṙein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | աճռի՛ր, աճռի՛* (ačṙír, ačṙí*) | — | — | աճռե՛ք, աճռեցե՛ք** (ačṙékʿ, ačṙecʿékʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չաճռել (čʿačṙel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| connegative converb | չաճռի (čʿačṙi) | ||||||
| resultative participle | չաճռած (čʿačṙac) | ||||||
| subject participle | չաճռող (čʿačṙoł) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ աճռում (čʿem ačṙum) | չես աճռում (čʿes ačṙum) | չի աճռում (čʿi ačṙum) | չենք աճռում (čʿenkʿ ačṙum) | չեք աճռում (čʿekʿ ačṙum) | չեն աճռում (čʿen ačṙum) | |
| imperfect | չէի աճռում (čʿēi ačṙum) | չէիր աճռում (čʿēir ačṙum) | չէր աճռում (čʿēr ačṙum) | չէինք աճռում (čʿēinkʿ ačṙum) | չէիք աճռում (čʿēikʿ ačṙum) | չէին աճռում (čʿēin ačṙum) | |
| future | չեմ աճռելու (čʿem ačṙelu) | չես աճռելու (čʿes ačṙelu) | չի աճռելու (čʿi ačṙelu) | չենք աճռելու (čʿenkʿ ačṙelu) | չեք աճռելու (čʿekʿ ačṙelu) | չեն աճռելու (čʿen ačṙelu) | |
| future perfect | չէի աճռելու (čʿēi ačṙelu) | չէիր աճռելու (čʿēir ačṙelu) | չէր աճռելու (čʿēr ačṙelu) | չէինք աճռելու (čʿēinkʿ ačṙelu) | չէիք աճռելու (čʿēikʿ ačṙelu) | չէին աճռելու (čʿēin ačṙelu) | |
| present perfect | չեմ աճռել (čʿem ačṙel) | չես աճռել (čʿes ačṙel) | չի աճռել (čʿi ačṙel) | չենք աճռել (čʿenkʿ ačṙel) | չեք աճռել (čʿekʿ ačṙel) | չեն աճռել (čʿen ačṙel) | |
| pluperfect | չէի աճռել (čʿēi ačṙel) | չէիր աճռել (čʿēir ačṙel) | չէր աճռել (čʿēr ačṙel) | չէինք աճռել (čʿēinkʿ ačṙel) | չէիք աճռել (čʿēikʿ ačṙel) | չէին աճռել (čʿēin ačṙel) | |
| aorist | չաճռեցի, չաճռի* (čʿačṙecʿi, čʿačṙi*) | չաճռեցիր, չաճռիր* (čʿačṙecʿir, čʿačṙir*) | չաճռեց (čʿačṙecʿ) | չաճռեցինք, չաճռինք* (čʿačṙecʿinkʿ, čʿačṙinkʿ*) | չաճռեցիք, չաճռիք* (čʿačṙecʿikʿ, čʿačṙikʿ*) | չաճռեցին, չաճռին* (čʿačṙecʿin, čʿačṙin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չաճռեմ (čʿačṙem) | չաճռես (čʿačṙes) | չաճռի (čʿačṙi) | չաճռենք (čʿačṙenkʿ) | չաճռեք (čʿačṙekʿ) | չաճռեն (čʿačṙen) | |
| future perfect | չաճռեի (čʿačṙei) | չաճռեիր (čʿačṙeir) | չաճռեր (čʿačṙer) | չաճռեինք (čʿačṙeinkʿ) | չաճռեիք (čʿačṙeikʿ) | չաճռեին (čʿačṙein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ աճռի (čʿem ačṙi) | չես աճռի (čʿes ačṙi) | չի աճռի (čʿi ačṙi) | չենք աճռի (čʿenkʿ ačṙi) | չեք աճռի (čʿekʿ ačṙi) | չեն աճռի (čʿen ačṙi) | |
| future perfect | չէի աճռի (čʿēi ačṙi) | չէիր աճռի (čʿēir ačṙi) | չէր աճռի (čʿēr ačṙi) | չէինք աճռի (čʿēinkʿ ačṙi) | չէիք աճռի (čʿēikʿ ačṙi) | չէին աճռի (čʿēin ačṙi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ աճռիր, մի՛ աճռի* (mí ačṙir, mí ačṙi*) | — | — | մի՛ աճռեք, մի՛ աճռեցեք** (mí ačṙekʿ, mí ačṙecʿekʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | աճռել (ačṙel) | |||
| dative | աճռելու (ačṙelu) | |||
| ablative | աճռելուց (ačṙelucʿ) | |||
| instrumental | աճռելով (ačṙelov) | |||
| locative | աճռելում (ačṙelum) | |||
| definite forms | ||||
| nominative | աճռելը/աճռելն (ačṙelə/ačṙeln) | |||
| dative | աճռելուն (ačṙelun) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | աճռելս (ačṙels) | |||
| dative | աճռելուս (ačṙelus) | |||
| ablative | աճռելուցս (ačṙelucʿs) | |||
| instrumental | աճռելովս (ačṙelovs) | |||
| locative | աճռելումս (ačṙelums) | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | աճռելդ (ačṙeld) | |||
| dative | աճռելուդ (ačṙelud) | |||
| ablative | աճռելուցդ (ačṙelucʿd) | |||
| instrumental | աճռելովդ (ačṙelovd) | |||
| locative | աճռելումդ (ačṙelumd) | |||
References
- Sargsyan, Artem et al., editors (2001–2012), “աճռել”, in Hayocʿ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), Yerevan: Hayastan
Middle Armenian
Alternative forms
- աճըռել (ačəṙel), աչըրել (ačʿərel)
Etymology
From Old Armenian աճառեմ (ačaṙem).
Verb
աճռել • (ačṙel)
- (transitive) to rub, to mix, to knead
- Vasn gunocʿ [On colours] in Matenadaran manuscript no. 551, 116r–128r, written in the 17th–18th centuries 116r:[1][2]
- Թէ կամիս որ կարմիր զըջուֆն հալ առնէ առ զկաղնու մոխիրն լից ի թասն ու ջրովը աճըռէ հապայ դիր ի կրակն […]
- Tʿē kamis or karmir zəǰufn hal aṙnē aṙ zkałnu moxirn licʿ i tʿasn u ǰrovə ačəṙē hapay dir i krakn […]
- Translation by Ašxen Harutʿyunyan
- Если хочешь, чтобы красная киноварь расплавилась возьми дубовую золу, насыпь в сковородку и с водой размешай, затем поставь на огонь […]
- Թէ կամիս որ կարմիր զըջուֆն հալ առնէ առ զկաղնու մոխիրն լից ի թասն ու ջրովը աճըռէ հապայ դիր ի կրակն […]
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “աճռել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “աճռեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “աճռել”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
References
- Harutʿyunyan, A. X. (1963) Nerkeri ew tʿanakʿneri gorcacutʿyunə hin haykakan jeṙagrerum [The use of paints and inks in ancient Armenian manuscripts], Yerevan, § 62, pages 48–49
- Mayr cʿucʿak hayerēn jeṙagracʿ Maštocʿi anuan Matenadarani [General catalogue of Armenian manuscripts of the Mashtots Matenadaran] (in Armenian), volume II, Yerevan: Nairi, 2004, § 551