աղանձեմ
Old Armenian
Alternative forms
- աղանձնեմ (ałanjnem)
Etymology
According to Ačaṙean, from Proto-Indo-European *ln̥dʰ-, zero-grade of *lendʰ- (“to cook food, to roast”), and cognate with Sanskrit रन्धयति (randhayati, “to cook food”), Ancient Greek λάσανα (lásana, “trivet or stand of a pot”), λάσα (lása, “overfull table”), Old Prussian landan (“food”), Irish lann (“frying pan”), Old Welsh lann (“frying pan”).[1][2] See Walde–Pokorny for this root, without the Armenian.[3] For the final -ձ (-j) instead of expected -դ (-d) Ačaṙean compares the alternation seen in փոխինձ (pʿoxinj) ~ փոխինդ (pʿoxind). The prothetic ա- (a-) was added because native Armenian words cannot start with a ղ- (ł-). Ačaṙean considers Old Georgian ლანძჳ (lanʒwi, “thurible”), ლანძვა (lanʒva, “to scorch”) borrowings from Armenian before the prothetic vowel was added.
See also Armenian եղինձ (ełinj), եղնձել (ełnjel).
Verb
աղանձեմ • (ałanjem)
- (transitive) to roast
- 8th century, Gregory of Nyssa, Tesutʿiwn yałags mardoys kazmutʿean [On the Formation of Man] 32:
- Ոչ խոնաւոյն աղանձեցելոյ առաւելութեամբ ջերմութեան, և ոչ ջերմինն շրջեցելոյ յաղթութեամբ խոնաւողին։
- Očʿ xonawoyn ałanjecʿeloy aṙawelutʿeamb ǰermutʿean, ew očʿ ǰerminn šrǰecʿeloy yałtʿutʿeamb xonawołin.
- Ոչ խոնաւոյն աղանձեցելոյ առաւելութեամբ ջերմութեան, և ոչ ջերմինն շրջեցելոյ յաղթութեամբ խոնաւողին։
Conjugation
active
| infinitive | աղանձել (ałanjel) | participle | աղանձեցեալ, աղանձեալ (ałanjecʿeal, ałanjeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | աղանձեց- (ałanjecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղանձեմ (ałanjem) | աղանձես (ałanjes) | աղանձէ (ałanjē) | աղանձեմք (ałanjemkʿ) | աղանձէք (ałanjēkʿ) | աղանձեն (ałanjen) | |
| imperfect | աղանձէի, աղանձեի* (ałanjēi, ałanjei*) | աղանձէիր, աղանձեիր* (ałanjēir, ałanjeir*) | աղանձէր (ałanjēr) | աղանձէաք, աղանձեաք* (ałanjēakʿ, ałanjeakʿ*) | աղանձէիք, աղանձեիք* (ałanjēikʿ, ałanjeikʿ*) | աղանձէին, աղանձեին* (ałanjēin, ałanjein*) | |
| aorist | աղանձեցի (ałanjecʿi) | աղանձեցեր (ałanjecʿer) | աղանձեաց (ałanjeacʿ) | աղանձեցաք (ałanjecʿakʿ) | աղանձեցէք, աղանձեցիք (ałanjecʿēkʿ, ałanjecʿikʿ) | աղանձեցին (ałanjecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղանձիցեմ (ałanjicʿem) | աղանձիցես (ałanjicʿes) | աղանձիցէ (ałanjicʿē) | աղանձիցեմք (ałanjicʿemkʿ) | աղանձիցէք (ałanjicʿēkʿ) | աղանձիցեն (ałanjicʿen) | |
| aorist | աղանձեցից (ałanjecʿicʿ) | աղանձեսցես (ałanjescʿes) | աղանձեսցէ (ałanjescʿē) | աղանձեսցուք (ałanjescʿukʿ) | աղանձեսջիք (ałanjesǰikʿ) | աղանձեսցեն (ałanjescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | աղանձեա՛ (ałanjeá) | — | — | աղանձեցէ՛ք (ałanjecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | աղանձեսջի՛ր (ałanjesǰír) | — | — | աղանձեսջի՛ք (ałanjesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ աղանձեր (mí ałanjer) | — | — | մի՛ աղանձէք (mí ałanjēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | աղանձել, աղանձիլ* (ałanjel, ałanjil*) | participle | աղանձեցեալ, աղանձեալ (ałanjecʿeal, ałanjeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | աղանձեց- (ałanjecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղանձիմ (ałanjim) | աղանձիս (ałanjis) | աղանձի (ałanji) | աղանձիմք (ałanjimkʿ) | աղանձիք (ałanjikʿ) | աղանձին (ałanjin) | |
| imperfect | աղանձէի (ałanjēi) | աղանձէիր (ałanjēir) | աղանձէր, աղանձիւր (ałanjēr, ałanjiwr) | աղանձէաք (ałanjēakʿ) | աղանձէիք (ałanjēikʿ) | աղանձէին (ałanjēin) | |
| aorist | աղանձեցայ (ałanjecʿay) | աղանձեցար (ałanjecʿar) | աղանձեցաւ (ałanjecʿaw) | աղանձեցաք (ałanjecʿakʿ) | աղանձեցայք (ałanjecʿaykʿ) | աղանձեցան (ałanjecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղանձիցիմ (ałanjicʿim) | աղանձիցիս (ałanjicʿis) | աղանձիցի (ałanjicʿi) | աղանձիցիմք (ałanjicʿimkʿ) | աղանձիցիք (ałanjicʿikʿ) | աղանձիցին (ałanjicʿin) | |
| aorist | աղանձեցայց (ałanjecʿaycʿ) | աղանձեսցիս (ałanjescʿis) | աղանձեսցի (ałanjescʿi) | աղանձեսցուք (ałanjescʿukʿ) | աղանձեսջիք (ałanjesǰikʿ) | աղանձեսցին (ałanjescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | աղանձեա՛ց (ałanjeácʿ) | — | — | աղանձեցարո՛ւք (ałanjecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | աղանձեսջի՛ր (ałanjesǰír) | — | — | աղանձեսջի՛ք (ałanjesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ աղանձիր (mí ałanjir) | — | — | մի՛ աղանձիք (mí ałanjikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Synonyms
- խարակեմ (xarakem)
Derived terms
- աղանձումն (ałanjumn)
Descendants
- Middle Armenian: աղնձել (ałnjel), աղնծել (ałncel)
- Armenian: աղանձել (ałanjel), ⇒ աղանձ (ałanj)
- → Old Georgian: ლანძჳ (lanʒwi), ლანძვა (lanʒva)
References
- Ačaṙyan, Hračʿya (1940) Hayocʿ lezvi patmutʿyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, page 34
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “աղանձ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 120–121
- Walde, Alois (1927), Pokorny, Julius, editor, Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen Sprachen (in German), volume II, Berlin: de Gruyter, page 439
Further reading
- Awgerean, Mkrtičʿ; Čēlalean, Grigor (1865), “աղանձեմ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 15a
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836), “աղանձեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 33c
- J̌axǰaxean, Manuēl (1837), “աղանձեմ”, in Baṙgirkʿ i barbaṙ hay ew italakan [Armenian–Italian Dictionary], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 22b
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “աղանձեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 9b