хүн
Buryat
Noun
хүн • (xün)
- man
Mongolian
| Mongolian | Cyrillic |
|---|---|
| ᠬᠦᠮᠦᠨ (kümün) | хүн (xün) |
Etymology 1
From Proto-Mongolic *kümün.
Alternative forms
- хүмүүн (xümüün)
Noun
хүн • (xün)
- person, man
- human, human being
- character, reputation
Declension
Declension of хүн (э-harmonic regular irreg pl)
| attributive | хүн xün | |
|---|---|---|
| singular / indefinite | definite plural | |
| nominative | хүн xün | хүмүүс xümüüs |
| genitive | хүний xünii | хүмүүсийн xümüüsiin |
| accusative | хүнийг xüniig | хүмүүсийг xümüüsiig |
| dative-locative | хүнд xünd | хүмүүст xümüüst |
| ablative | хүнээс xünees | хүмүүсээс xümüüsees |
| instrumental | хүнээр xüneer | хүмүүсээр xümüüseer |
| comitative | хүнтэй xüntej | хүмүүстэй xümüüstej |
| privative | хүнгүй xüngüj | хүмүүсгүй xümüüsgüj |
| directive | хүн рүү xün rüü | хүмүүс рүү xümüüs rüü |
Reflexive possessive forms
| singular / indefinite | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | хүнээ xünee | хүмүүсээ xümüüsee |
| genitive | хүнийхээ xüniixee | хүмүүсийнхээ xümüüsiinxee |
| accusative | хүнийгээ xüniigee | хүмүүсийгээ xümüüsiigee |
| dative-locative | хүндээ xündee | хүмүүстээ xümüüstee |
| ablative | хүнээсээ xüneesee | хүмүүсээсээ xümüüseesee |
| instrumental | хүнээрээ xüneeree | хүмүүсээрээ xümüüseeree |
| comitative | хүнтэйгээ xüntejgee | хүмүүстэйгээ xümüüstejgee |
| privative | хүнгүйгээ xüngüjgee | хүмүүсгүйгээ xümüüsgüjgee |
| directive | хүн рүүгээ xün rüügee | хүмүүс рүүгээ xümüüs rüügee |
| independent genitive | singular / indefinite | definite plural |
|---|---|---|
| singular possession | хүнийх xüniix | хүмүүсийнх xümüüsiinx |
| collective possession | хүнийхэн xüniixen | хүмүүсийнхэн xümüüsiinxen |
Derived terms
- одой хүн (odoj xün, “dwarf, midget”)
Noun
хүн • (xün)
- (anatomy) philtrum
Declension
Declension of хүн (э-harmonic regular irreg pl)
| attributive | хүн xün | |
|---|---|---|
| singular / indefinite | definite plural | |
| nominative | хүн xün | хүмүүс xümüüs |
| genitive | хүний xünii | хүмүүсийн xümüüsiin |
| accusative | хүнийг xüniig | хүмүүсийг xümüüsiig |
| dative-locative | хүнд xünd | хүмүүст xümüüst |
| ablative | хүнээс xünees | хүмүүсээс xümüüsees |
| instrumental | хүнээр xüneer | хүмүүсээр xümüüseer |
| comitative | хүнтэй xüntej | хүмүүстэй xümüüstej |
| privative | хүнгүй xüngüj | хүмүүсгүй xümüüsgüj |
| directive | хүн рүү xün rüü | хүмүүс рүү xümüüs rüü |
Reflexive possessive forms
| singular / indefinite | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | хүнээ xünee | хүмүүсээ xümüüsee |
| genitive | хүнийхээ xüniixee | хүмүүсийнхээ xümüüsiinxee |
| accusative | хүнийгээ xüniigee | хүмүүсийгээ xümüüsiigee |
| dative-locative | хүндээ xündee | хүмүүстээ xümüüstee |
| ablative | хүнээсээ xüneesee | хүмүүсээсээ xümüüseesee |
| instrumental | хүнээрээ xüneeree | хүмүүсээрээ xümüüseeree |
| comitative | хүнтэйгээ xüntejgee | хүмүүстэйгээ xümüüstejgee |
| privative | хүнгүйгээ xüngüjgee | хүмүүсгүйгээ xümüüsgüjgee |
| directive | хүн рүүгээ xün rüügee | хүмүүс рүүгээ xümüüs rüügee |
| independent genitive | singular / indefinite | definite plural |
|---|---|---|
| singular possession | хүнийх xüniix | хүмүүсийнх xümüüsiinx |
| collective possession | хүнийхэн xüniixen | хүмүүсийнхэн xümüüsiinxen |
Related terms
- хөмүүн (xömüün, “upper lip”)
Etymology 3
Onomatopoeic.
Interjection
хүн • (xün)
- The sound of ringing a hollow object.
Further reading
- “хүн 1”, “хүн 2”, “хүн 3”, in Монгол Хэлний их Тайлбар Толь [Dictionary of the Mongolian Language] (in Mongolian), Institute of Linguistics of the Mongolian Academy of Sciences, 2016–present
Tuvan
Etymology
From Proto-Turkic *kün (“sun, day”).
Noun
хүн • (xün) (definite accusative хүннү, plural хүннер)
- sun
- day (period of 24 hours)
Declension
| Declension of хүн | ||
|---|---|---|
| Nominative | хүн xün | |
| Accusative | хүннү xünnü | |
| Singular | Plural | |
| Nominative | хүн xün | хүннер xünner |
| Genitive | хүннүң xünnüñ | хүннерниң xünnerniñ |
| Accusative | хүннү xünnü | хүннерни xünnerni |
| Dative | хүнге xünge | хүннерге xünnerge |
| Locative | хүнде xünde | хүннерде xünnerde |
| Ablative | хүнден xünden | хүннерден xünnerden |
| Prolative I | хүнже xünje | хүннерже xünnerje |
| Prolative II | хүндүве xündüve | хүннердүве xünnerdüve |
| First person singular possessive forms of хүн | ||
|---|---|---|
| Nominative | хүнүм xünüm | |
| Accusative | хүнүмнү xünümnü | |
| Singular | Plural | |
| Nominative | хүнүм xünüm | хүннерим xünnerim |
| Genitive | хүнүмнүң xünümnüñ | хүннеримниң xünnerimniñ |
| Accusative | хүнүмнү xünümnü | хүннеримни xünnerimni |
| Dative | хүнүмге xünümge | хүннеримге xünnerimge |
| Locative | хүнүмде xünümde | хүннеримде xünnerimde |
| Ablative | хүнүмден xünümden | хүннеримден xünnerimden |
| Prolative I | хүнүмже xünümje | хүннеримже xünnerimje |
| Prolative II | хүнүмдүве xünümdüve | хүннеримдүве xünnerimdüve |
Derived terms
- бөгүн (bögün, “today”)
- дүүн (düün, “yesterday”)
See also
- дүн (dün, “night”)
- кежээ (kejee, “evening”)
- эртен (erten, “morning”)