qalxmaq
Azerbaijani
FWOTD – 5 September 2019
Cyrillic | галхмаг | |
---|---|---|
Perso-Arabic | قالخماق |
Etymology
From Proto-Turkic *kalï- (“to rise”)[1]
cognates
Cognate with Old Uyghur [script needed] (kalı-, “to rise in the air”), Karakhanid [script needed] (kalɨ̄māk, “to buck, jump”), Turkish kalkmak (“to rise, ascend, get up”), Bashkir ҡалҡыу (qalqıw, “to rise”), Kazakh қалқу (qalqu, “to soar”), Kyrgyz калкуу (kalkuu, “to float”), Southern Altai калыыр (kalïïr, “to jump, hop”), Tatar калку (qalku, “to rise”), Turkmen galkmak (“to rise”), Tuvan халыыр (xalıır, “to jump, run”), Uzbek qalqmoq (“to rise, swell, jump”), Yakut кылый (kılıy, “to hop along”).
Pronunciation
- IPA(key): [ɡɑɫχˈmɑχ]
- Hyphenation: qalx‧maq
Audio (Baku) (file)
Verb
qalxmaq
- (intransitive) to stand up, get up
- 2004, Vüsal Hüseynzadə, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı, Faiz, translation of original by Kamal al-Haydari, Dənizdə, page 104:
- Saleh birdən ayağa qalxdı və barmağını dağın bir nöqtəsinə tərəf uzatdı
- Saleh suddenly stood up and pointed his finger towards a point on the mountain.
- Müəllim gəldi, şagirdlər ayağa qalxdılar.
- The teacher came in, the students stood up
- Bizdə olan ənənəyə görə, özündən yaşlı bir insan otağa daxil olanda, adam ayağa qalxmalıdır.
- According to a tradition that we have, when a person older than oneself enters the room, one has to stand up.
- Synonym: durmaq
- Antonyms: oturmaq, əyləşmək
- ayağa qalxmaq ― to stand up, to get up on feet
- birdən-birə qalxmaq ― to stand up suddenly
-
- (intransitive) to go up, to move vertically
- 2011 April 9, Kayzen.az:
- Lakin növbəti mərtəbəyə qalxmaq istəyi ona burda dayanmağa imkan vermədi və o, altıncı mərtəbəyə qalxdı
- However, the desire of going up to the sixth floor didn't let her to stop here and she went up to the sixth floor.
- Antonym: düşmək
- evin damına qalxmaq ― to go up to the roof of the house
-
- (intransitive) to ascend
- Synonyms: çıxmaq, yüksəlmək
- Antonyms: enmək, düşmək
- dağın başına qalxmaq ― to ascend to the top of the mountain
- (intransitive) to get well, recover (from illness)
- Qoca kişinin ürəyi zəif idi, daha qalxası deyildi. ― The old man had a weak heart and was probably not going to recover anymore.
- Synonym: sağalmaq
- Antonyms: xəstələnmək, naxoşlamaq, azarlamaq
- (intransitive) to rise, increase
- Xəstənin bədən hərarəti qalxır.
- The patient's body temperature rises.
- Xəstə uşağın qızdırması qalxdı.
- The sick child got fever
- (literally, “The sick child's fever rose.”)
- Buralarda havanın istiliyi 25 dərəcədən yuxarı qalxmır, yay vaxtı belə.
- Here, the air temperature doesn't rise above 25 degrees even during the summer.
- (intransitive, figurative) to rise, to rebel, take up arms
- Müharibənin ən qızğın çağında, şəhərin əhalisi onun müdafiəsinə qalxdılar.
- In the most intense period of war, the population of the city had risen to its defence.
- 1916 ildə İrlandiya xalqı ölkəsinin Britaniya işğalına qarşı qalxmışdı.
- In 1916, Irish people rose against the British occupation of the country.
- Geniş xalq kütlələri xaricə ucuz gəlib getmək imkanı əldə etmək uğrunda mübarəzəyə qalxacaqdır.
- Broad masses will rise to the struggle for acquiring the possibility of traveling abroad cheap.
- Qardaş qardaşa qarşı qalxacaq.
- Brother will rise against brother.
- (intransitive) to take off
- Təyyarə qalxanda, mən artıq yuxuya getmişdim.
- When the plane was taking off, I had already fallen asleep.
- Antonym: enmək (“to land”)
- (intransitive) to go up, become more expensive, rise in price
- Benzin yenə qalxdı. ― Gas (petrol) has gone up again.
- Synonym: bahalaşmaq (“become more expensive”)
- Antonyms: düşmək (“to fall [in price]”), ucuzlaşmaq (“to cheapen, become cheaper”)
- (intransitive) to begin suddenly, rise (used to describe the onset of some natural phenomena, such as wind, waves, and sounds)
- 2004, Kamal al-Haydari, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı, Faiz, translation of original by Vüsal Hüseynzadə, Dənizdə, page 104:
- Dənizin ortasına çatdıqda isə güclü küləklər əsdi və dalğalar qalxdı.
- At the arrival to the middle of the sea, strong winds started to blow and the waves had risen.
- Birdən-birə külək qalxdı. ― Suddenly, the wind started to blow.
- Siyasətçi otağa girdikdən sonra elə səs-küy qalxdı ki, heç nə eşitmək olmurdu. ― When the politician entered the room, such a noise arose, that it was impossible to hear anything.
-
Conjugation
Conjugation of qalxmaq
positive | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
subject non-past participle | qalxan | |||||||
subject past participle | qalxmış | |||||||
subject future definite participle | qalxacaq | |||||||
non-subject participle | (mənim +) qalxdığım | (sənin +) qalxdığın | (gen. agent +) qalxdığı | (bizim +) qalxdığımız | (sizin +) qalxdığınız | (gen. agent +) qalxdığı or qalxdıqları | ||
qalxıb | ||||||||
general temporal participle | qalxanda | |||||||
participle of intensification | qalxdıqca | |||||||
specific temporal participle | qalxarkən | |||||||
modal participle | qalxaraq | |||||||
infinitive | qalxmaq | |||||||
singular | plural | |||||||
first | second | third | first | second | third | |||
indicative | present | simple | qalxıram | qalxırsan | qalxır | qalxırıq | qalxırsınız | qalxırlar |
perfect 1 | qalxmışam | qalxmısan, qalxmışsan* | qalxmışdır | qalxmışıq | qalxmısınız, qalxmışsınız* | qalxmışlar | ||
perfect 2 | – | qalxıbsan | qalxıb(dır) | – | qalxıbsınız | qalxıb(dır)lar | ||
past | simple | qalxdım | qalxdın | qalxdı | qalxdıq | qalxdınız | qalxdılar | |
continuous | qalxırdım | qalxırdın | qalxırdı | qalxırdıq | qalxırdınız | qalxırdılar | ||
perfect | qalxmışdım | qalxmışdın | qalxmışdı | qalxmışdıq | qalxmışdınız | qalxmışdılar | ||
future | definite | qalxacağam | qalxacaqsan | qalxacaq | qalxacağıq | qalxacaqsınız | qalxacaqlar | |
indefinite | qalxaram | qalxarsan | qalxar | qalxarıq | qalxarsınız | qalxarlar | ||
future-in-the-past | definite | qalxacaqdım | qalxacaqdın | qalxacaqdı | qalxacaqdıq | qalxacaqdınız | qalxacaqdılar | |
indefinite | qalxardım | qalxardın | qalxardı | qalxardıq | qalxardınız | qalxardılar | ||
conditional | present | qalxsam | qalxsan | qalxsa | qalxsaq | qalxsanız | qalxsalar | |
past | qalxsaydım | qalxsaydın | qalxsaydı | qalxsaydıq | qalxsaydınız | qalxsaydılar | ||
subjunctive | qalxam | qalxasan | qalxa | qalxaq | qalxasınız | qalxalar | ||
hortative | qalxasıyam | qalxasısan | qalxası | qalxasıyıq | qalxasısınız | qalxasılar | ||
obligational | present | qalxmalıyam | qalxmalısan | qalxmalı | qalxmalıyıq | qalxmalısınız | qalxmalılar | |
past | qalxmalıydım | qalxmalıydın | qalxmalıydı | qalxmalıydıq | qalxmalıydınız | qalxmalıydılar | ||
evidential | present | qalxırmışam | qalxırmışsan | qalxırmış | qalxırmışıq | qalxırmışsınız | qalxırmışlar | |
past | qalxıbmışam | qalxıbmışsan | qalxıbmış | qalxıbmışıq | qalxıbmışsınız | qalxıbmışlar | ||
imperative | qalxım | qalx | qalxsın | qalxaq, qalxalım* | qalxın | qalxsınlar | ||
negative | ||||||||
subject non-past participle | qalxmayan | |||||||
subject past participle | qalxmamış | |||||||
subject future definite participle | qalxmayacaq | |||||||
non-subject participle | (mənim +) qalxmadığım | (sənin +) qalxmadığın | (gen. agent +) qalxmadığı | (bizim +) qalxmadığımız | (sizin +) qalxmadığınız | (gen. agent +) qalxmadığı or qalxmadıqları | ||
converb | qalxmayıb | |||||||
general temporal participle | qalxmayanda | |||||||
participle of intensification | qalxmadıqca | |||||||
specific temporal participle | qalxmayarkən | |||||||
modal participle | qalxmayaraq | |||||||
infinitive | qalxmamaq | |||||||
singular | plural | |||||||
first | second | third | first | second | third | |||
indicative | present | simple | qalxmıram | qalxmırsan | qalxmır | qalxmırıq | qalxmırsınız | qalxmırlar |
perfect 1 | qalxmamışam | qalxmamısan, qalxmamışsan* | qalxmamış | qalxmamışıq | qalxmamısınız, qalxmamışsınız* | qalxmamışlar | ||
perfect 2 | – | qalxmayıbsan | qalxmayıb(dır) | – | qalxmayıbsınız | qalxmayıb(dır)lar | ||
past | simple | qalxmadım | qalxmadın | qalxmadı | qalxmadıq | qalxmadınız | qalxmadılar | |
continuous | qalxmırdım | qalxmırdın | qalxmırdı | qalxmırdıq | qalxmırdınız | qalxmırdılar | ||
perfect | qalxmamışdım | qalxmamışdın | qalxmamışdı | qalxmamışdıq | qalxmamışdınız | qalxmamışdılar | ||
future | definite | qalxmayacağam | qalxmayacaqsan | qalxmayacaq | qalxmayacağıq | qalxmayacaqsınız | qalxmayacaqlar | |
indefinite | qalxmaram | qalxmarsan, qalxmazsan | qalxmaz | qalxmarıq | qalxmarsınız, qalxmazsınız | qalxmazlar | ||
future-in-the-past | definite | qalxmayacaqdım | qalxmayacaqdın | qalxmayacaqdı | qalxmayacaqdıq | qalxmayacaqdınız | qalxmayacaqdılar | |
indefinite | qalxmazdım | qalxmazdın | qalxmazdı | qalxmazdıq | qalxmazdınız | qalxmazdılar | ||
conditional | present | qalxmasam | qalxmasan | qalxmasa | qalxmasaq | qalxmasanız | qalxmasalar | |
past | qalxmasaydım | qalxmasaydın | qalxmasaydı | qalxmasaydıq | qalxmasaydınız | qalxmasaydılar | ||
subjunctive | qalxmayam | qalxmayasan | qalxmaya | qalxmayaq | qalxmayasınız | qalxmayalar | ||
hortative | qalxmayasıyam | qalxmayasısan | qalxmayası | qalxmayasıyıq | qalxmayasısınız | qalxmayasılar | ||
obligational | present | qalxmamalıyam | qalxmamalısan | qalxmamalı | qalxmamalıyıq | qalxmamalısınız | qalxmamalılar | |
past | qalxmamalıydım | qalxmamalıydın | qalxmamalıydı | qalxmamalıydıq | qalxmamalıydınız | qalxmamalıydılar | ||
evidential | present | qalxmayırmışam | qalxmayırmışsan | qalxmayırmış | qalxmayırmışıq | qalxmayırmışsınız | qalxmayırmışlar | |
past | qalxmayıbmışam | qalxmayıbmışsan | qalxmayıbmış | qalxmayıbmışıq | qalxmayıbmışsınız | qalxmayıbmışlar | ||
imperative | qalxmayım | qalxma | qalxmasın | qalxmayaq qalxmayalım* | qalxmayın | qalxmasınlar | ||
negative potential | ||||||||
subject non-past participle | qalxammayan | |||||||
subject future definite participle | qalxammayacaq | |||||||
non-subject participle | (mənim +) qalxammadığım | (sənin +) qalxammadığın | (gen. agent +) qalxammadığı | (bizim +) qalxammadığımız | (sizin +) qalxammadığınız | (gen. agent +) qalxammadığı or qalxammadıqları | ||
converb | qalxammayıb | |||||||
general temporal participle | qalxammayanda | |||||||
participle of intensification | qalxammadıqca | |||||||
specific temporal participle | qalxammayarkən | |||||||
modal participle | qalxammayaraq | |||||||
infinitive | qalxammamaq | |||||||
singular | plural | |||||||
first | second | third | first | second | third | |||
indicative | present | simple | qalxammıram | qalxammırsan | qalxammır | qalxammırıq | qalxammırsınız | qalxammırlar |
perfect 1 | qalxammamışam | qalxammamısan, qalxammamışsan* | qalxammamışdır | qalxammamışıq | qalxammamısınız, qalxammamışsınız* | qalxammaşmılar | ||
perfect 2 | – | qalxammayıbsan | qalxammayıb(dır) | – | qalxammayıbsınız | qalxammayıb(dır)lar | ||
past | simple | qalxammadım | qalxammadın | qalxammadı | qalxammadıq | qalxammadınız | qalxammadılar | |
continuous | qalxammırdım | qalxammırdın | qalxammırdı | qalxammırdıq | qalxammırdınız | qalxammırdılır | ||
perfect | qalxammamışdım | qalxammamışdın | qalxammamışdı | qalxammamışdıq | qalxammamışdınız | qalxammamışdılar | ||
future | definite | qalxammayacağam | qalxammayacaqsan | qalxammayacaq | qalxammayacağıq | qalxammayacaqsınız | qalxammayacaqlar | |
indefinite | qalxammaram | qalxammarsan, qalxammazsan | qalxammaz | qalxammarıq | qalxammarsınız, qalxammazsınız | qalxammazlar | ||
future-in-the-past | definite | qalxammayacaqdım | qalxammayacaqdın | qalxammayacaqdı | qalxammayacaqdıq | qalxammayacaqdınız | qalxammayacaqdılar | |
indefinite | qalxammazdım | qalxammazdın | qalxammazdı | qalxammazdıq | qalxammazdınız | qalxammazdılar | ||
conditional | present | qalxammasam | qalxammasan | qalxammasa | qalxammasaq | qalxammasanız | qalxammasalar | |
past | qalxammasaydım | qalxammasaydın | qalxammasaydı | qalxammasaydıq | qalxammasaydınız | qalxammasaydılar | ||
subjunctive | qalxammayam | qalxammayasan | qalxammaya | qalxammayaq | qalxammayasınız | qalxammayalar | ||
imperative | qalxammayım | qalxamma | qalxammasın | qalxammayaq | qalxammayın | qalxammasınlar | ||
Note: Some of these forms may be hypothetical. Not every possible conjugated form of every verb actually occurs. | ||||||||
* dated or high-register |
Derived terms
- qaldırmaq
- aradan qalxmaq
References
- Starostin, Sergei; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg (2003), “*Kạl(ɨ)-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill